Jakub Karelus, Józef Kosiut, Józef Marion, Bronisław Moskała, Roman Stawowy, Michał Szymuś, Edward Tatka – żołnierze z okolic Kalwarii, którzy walczyli w bitwie o Monte Cassino zostali upamiętnieni w nowej książce autorstwa P. Piotra Moskały, której promocja miała miejsce w Bibliotece Publicznej w Kalwarii Zebrzydowskiej w poniedziałek 26 maja 2025 r.
Autorem książki „Walczyli pod Monte Cassino” jest Piotr Moskała – kalwarianin, urodzony na Sikorówce. Z zawodu informatyk, absolwent AGH, kontynuator w 4 pokoleniu tradycji stolarskiej w rodzinie, pasjonat historii lokalnej, kolekcjoner.
Wydał kilku książek o historii naszej Małej Ojczyzny: „Fundatorzy”, „Kalwaryjskiej piłki nożnej 100 lat”, „Kalwaryjski alfabet” – tom 1 i 2 (obszerna, półalbumowa publikacja o Kalwarii- miejscu i ludziach )i najnowsza – o żołnierzach spod Monte Cassino.
Książka „Walczyli pod Monte Cassino” zawiera informacje o 7 żołnierzach z naszego terenu walczących w II Korpusie Polskim pod dowództwem generała Władysława Andersa. Wzbogacona jest materiałami udostępnionymi przez rodziny (fotografie, legitymacje, dokumenty, notatki, odznaczenia) oraz pozyskanymi przez autora – zdjęciami, informacjami z Wojskowego Biura Historycznego i Ministerstwa Wojny Wielkiej Brytanii.
We wstępie publikacji znaleźć można ogólne opracowania dotyczące walk II Korpusu autorstwa historyków dr Tomasza Leszkowicza i dr Teodora Gąsiorowskiego.
W spotkaniu uczestniczyły, poza osobami zainteresowanymi historią, przedstawiciele rodzin bohaterów spod Monte Cassino. Dzięki ich współpracy i zaangażowaniu możliwe było wydanie tej wartościowej publikacji.
Autorowi książki , p. Piotrowi Moskale, historykowi dr Teodorowi Gąsiorowskiemu, rodzinom żołnierzy oraz uczestnikom spotkania – dziękujemy.
18 maja b.r. minęła 81 rocznica zdobycia wzgórza Monte Cassino.
Ze względu na strategiczne położenie wzgórza na drodze z południa do Rzymu między styczniem i majem 1944 roku stoczono w tym rejonie cztery bitwy, które razem uznano później za jedne z najbardziej zaciętych walk II wojny światowej. Brytyjski historyk Matthew Parker napisał: „Bitwa o Cassino – największa lądowa bitwa w Europie – była najcięższą i najkrwawszą z walk zachodnich aliantów z niemieckim Wehrmachtem na wszystkich frontach drugiej wojny światowej”. Trzy ataki zakończyły się krwawymi porażkami Aliantów.
W ostatniej bitwie – stoczonej między 11 i 19 maja – decydującą rolę odegrał II Korpus Polski, dowodzony przez generała Władysława Andersa.
Po krwawym szturmie wzgórza, 18 maja do ruin klasztoru Monte Cassino wkroczył patrol polskiego 12 Pułku Ułanów Podolskich pod dowództwem podporucznika Kazimierza Gurbiela. Nasi żołnierze zatknęli na murach proporzec swojego pułku a później polską flagę – symbolicznie podkreślając polski udział w tej bitwie.
W natarciu na Monte Cassino zginęło 923 żołnierzy polskich, 2931 zostało rannych, 345 uznano za zaginionych.
W Polsce bitwa przeszła do legendy. Feliks Konarski napisał w noc poprzedzającą ostatni szturm pieśń „Czerwone maki na Monte Cassino”. Stała się ona na wiele lat nieformalnym hymnem niepodległościowym. Melchior Wańkowicz z reporterska pasją, na podstawie opowieści tych, którzy przeżyli, przygotował trzytomowe wydawnictwo, gloryfikujące poświęcenie walczących żołnierzy.
Temat bitwy o Monte Cassino ciekawie przybliżył zebranym dr Teodor Gąsiorowski-specjalista z zakresu historii najnowszej Polski.
Dr Teodor Gąsiorowski – absolwent historii UJ, przez prawie 20 lat był kierownikiem oddziału Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, od 2001 pracownik Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie.
Jest autorem wystaw, artykułów o tematyce historycznej i kilku książek:
„Obwód Przeworsk SZP-ZWZ-AK w latach 1939-1944/1945”
Redaktor Małopolskiego Słownika biograficznego uczestników działań niepodległościowych 1939-1956”
Współautor książki „Bohaterowie spod Monte Cassino na rozstajach historii. Losy żołnierzy 2 Korpusu po II wojnie światowej”.
Bogusława Moskała
